۷ تصور غلط در مورد نرم افزارهای متن باز

اندروید، لینوکس (Linux)، آپاچی (Apache)، موزیلا فایرفاکس، پایتون، وردپرس، لیبرآفیس (LibreOffice)، و مای اسکیوال (MySQL) مثال‌هایی از نرم‌افزارها و سیستم‌های عامل متن باز رایگان هستند. منظور از متن باز بودن این است که دسترسی، تغییر، توسعه و کپی‌برداری از کدهای سازنده‌ی آن‌ها برای همه آزادبوده و برنامه‌نویسان مختلف می‌توانند کدها را تغییر داده یا اصلاح کنند. در مقابل، نرم‌افزارهای اختصاصی یا متن‌بسته قرار دارند که امکان دسترسی به کد آن‌ها فقط برای شرکت سازنده و افراد خاص وجود دارد.

وقتی به موضوع نرم‌افزارهای رایگان متن‌ باز (FOSS) می‌پردازیم، بسیاری از افراد خود را غرق در دریایی از اطلاعات نادرست می‌یابند. این اتفاق بدی است، زیرا FOSS جزء بسیار ضروری اکوسیستم نرم‌افزاری به حساب می‌آید و کاربردهای گسترده‌ای دارد. در ادامه به ۷ دانسته‌ اشتباه در مورد نرم‌افزار‌های متن‌باز اشاره شده است. با ردکردن این افسانه‌ها، به این نتیجه می‌رسیم که نرم‌افزارهای متن‌ باز راه‌حل‌های قوی و باکیفیتی ارائه می‌دهند که می‌توانند به‌طور مؤثری به کاربران حقیقی و شرکت‌های تجاری خدمت‌رسانی کنند.

یک اشتباه رایج این است که نرم‌افزار متن‌ باز ایمن نیست، زیرا کد منبع آن به‌صورت عمومی قابل دسترس است و باعث می‌شود هکرها به‌آسانی از آن استفاده کنند. طبیعت کد متن‌باز به برنامه‌نویسان سراسر دنیا اجازه‌ می‌دهد که به‌طور مداوم کدها را بازنگری کرده و تغییر دهند.

با وجود نظارت این همه چشم روی کدها، خطاها در کمترین زمان شناسایی و اصلاح می‌شوند. البته چنین نیست که FOSS به‌طور ذاتی امن‌تر از نرم‌افزارهای متن‌بسته (اختصاصی) باشد؛ اما امنیتش کمتر هم نیست. در نرم‌افزارهای متن‌باز هم از راهکارهای افزایش ایمنی استفاده می‌شود، اما با روش‌های مورد استفاده در نرم‌افزارهای متن‌بسته متفاوت است.

خیلی‌ها تصور می‌کنند به‌دلیل اینکه نرم‌افزارهای متن‌ باز به‌وسیله‌ی برنامه‌نویسان مختلف توسعه‌داده می‌شوند، کیفیت مطلوبی ندارند. در حقیقت ثابت شده است که بهره‌بردن از تجربه و تخصص برنامه‌نویسان گوناگون باعث می‌شود این نرم‌افزارها کیفیت مشابه و حتی بالاتری نسبت به همتای متن‌بسته‌ی خود داشته باشند.

نباید انتظار داشت که نرم‌افزارهای متن‌ باز دقیقاً مطابق با یک‌سری ویژگی‌های پیش‌فرض باشند. برای مثال، مجموعه‌ی رایگان لیبر آفیس کاملاً شبیه تمام نرم‌افزارهای آفیس ۳۶۵ نیست، اما نرم‌افزارهایی دارد که همان کاربردهای ورد، پاورپوینت یا اکسل را دارند. همچنین، GIMP (نرم‌افزار رایگان ویرایش عکس) ممکن است تمامی ویژگی‌های آدوبی فتوشاپ، به‌ویژه امکانات ابری‌اش را نداشته باشد، اما در دست‌های یک کاربر حرفه‌ای، می‌تواند خروجی بسیار باکیفیتی ایجاد کند. به‌عنوان نمونه‌ای دیگر، نرم‌افزار VLC Player که جزو بهترین نرم‌افزارهای پخش ویدیو و موزیک شناخته می‌شود؛ یک نرم‌افزار متن‌ باز است.

بنابراین نرم‌افزارهای متن‌ باز نیازمند تقلید کامل از نرم‌افزارهای معتبر تجاری نیستند. آن‌ها صرفاً باید ویژگی‌هایی که اکثر کاربران استفاده می‌کنند، همراه با قابلیت بهبود و تغییر را داشته باشند. این مزیت‌ها، همراه با همکاری جامعه‌ی توسعه‌دهندگان، به نرم‌افزارهای متن‌ باز اجازه می‌دهد که گزینه‌های عالی برای کاربران باشند.

یکی از برداشت‌های نادرست از متن باز بودن یک نرم‌افزار این است که فقط توسط کدنویس‌ها یا افرادی که با برنامه‌نویسی آشنا هستند استفاده می‌شود، اما در واقع دسترسی به کدها برای همه‌ی کاربران باز است. اگرچه امکان مشاهده و تغییر کدها یک مزیت این نرم‌افزارها برای افراد آشنا به برنامه‌نویسی محسوب می‌شود؛ در بیشتر موارد ظاهر آن‌ها کاملاً کاربرپسند بوده و به دانش کدنویسی نیازی ندارد. Audacity برای ویرایش صدا، VLC برای پخش ویدیو و Thunderbird برای ارسال ایمیل نمونه‌هایی از این نرم‌افزارها هستند.

خیلی‌ها معتقدند پروژه‌ی متن باز از نظر اقتصادی توجیه ندارد؛‌ زیرا به‌صورت رایگان در دسترس است. اما طرح کسب‌و‌کاری شرکت‌های توسعه‌دهنده‌ بر سرویس‌هایی نظیر پشتیبانی یا افزودنی‌های غیر رایگان استوار بوده که به‌ کاربران می‌فروشند. شرکت‌ Red Hat (پروژه Enterprise Linux)، متا (نرم‌افزار PyTorch) و حتی گوگل (سیستم‌عامل اندروید) نمونه‌هایی هستند که توجیه‌پذیر بودن مدل متن باز را ثابت کرده‌اند.

اگرچه درست است که بسیاری از نرم‌افزارهای متن‌ باز رایگان هستند، کلمه‌ی «متن‌باز» همیشه به‌معنای «رایگان» نیست؛ بلکه فقط به‌دسترسی به‌کد منبع اشاره دارد، نه به قیمت آن. بسیاری از پروژه‌های متن‌باز از طریق روش‌های دیگری مانند کمک‌ مالی، هزینه‌ اشتراک یا ارائه نسخه‌های پریمیوم با ویژگی‌های اضافی تأمین مالی می‌شوند.

یکی دیگر از ذهنیت‌های اشتباه در مورد نرم‌افزارهای متن‌باز این است که پشتیبانی درستی ندارند. اگرچه ممکن است پشتیبانی اختصاصی مانند نرم‌افزارهای تجاری نداشته باشند؛ انجمن‌‌‌های فعالی از برنامه‌نویسان و کاربران دارند که کار پشتیبانی را انجام می‌دهند. علاوه‌بر‌این، معمولاً منابع آموزشی زیادی برای این نرم‌افزارها وجود دارند.

در نهایت، این سوءتفاهم وجود دارد که همه‌ی نرم‌افزارهای متن باز از نظر محیط، نوع عملکرد و موارد دیگر شبیه هم هستند. همانطور که در نرم‌افزارهای متن‌بسته‌ی اختصاصی تنوع گسترده‌ای از جنبه‌های مختلف طراحی، کاربرپسند‌بودن، نحوه‌ی کار، لایسنس و… می‌بینیم؛ برای نرم‌افزارهای متن باز هم این تنوع وجود دارد. برای مثال دو سیستم عامل متن‌باز Debian و Ubuntu را در نظر بگیرید؛ هرکدام کاربران، تاریخ‌های رونمایی و محیطهای مختص خود را دارند.

بنابراین از میان طیف گسترده‌ی سیستم‌های عامل، نرم‌افزارهای طراحی، بازی‌ها و برنامه‌های خاص متن‌باز یا اختصاصی دیگر، باید بتوانید چیزی را که بیشتر از همه به‌دنبالش هستید پیدا کنید.